~ta ue de và ~ta ue ni không phải là sự khác nhau giữa hai trợ từ de và ni. Ở đây mình nói đến sự khác nhau của nguyên cụm diễn đạt này. Sự khác nhau ở đây khá xa, sẽ ảnh hưởng lớn đến cách mà người nghe hiểu nếu bạn nhầm lẫn đơn giản giữa de và ni trong た上で và た上に. Bạn có thể xem cuộc nói chuyện giữa hai người qua ví dụ sau:

A：今度こんど、病院びょういんで検査けんさを受うけてみようかなあ。ときどき息を苦くるしくなることがあって、すごく気きになる。

B：それがいいよ。でも、どの病院びょういんがいいか。(a. よく調しらべた上うえで　b. よく調しらべた上うえに)　受うけたほうがいいよ。

A：Chắc  sắp tới tôi thử đến  bệnh xét nghiệm xem sao. Thỉnh thoảng tôi bị tức ngực, nên lo quá.

B：Nên làm thế, nhưng bệnh viện nào thì tốt nhỉ. ( vế này tạm không dịch)

Trước khi quay lại trả lời nên chọn phương án a hay b trong ví dụ trên, mình sẽ giải thích sự khác biệt. Gọi A là mệnh đề trước, B là mệnh đề sau, ta sẽ có:

Aた上でB

Aた上でB diễn tả ý nghĩa A là hành động trước phải làm, sau đó mới làm hành động B. Khi người nói sử dụng cách nói này, ý nghĩa ràng buộc giữa hai hành động khá mạnh, nói cách khác, nếu không thực hiện hành động A thì không thực hiện hành động B. Ví dụ:

ちゃんと内容ないようを確認かくにんした上うえでサインをしてください。

Hãy xác nhận đúng nội dung rồi mới ký!

Câu trên người nói muốn quan trọng hoá việc đọc xác nhận giấy tờ trước khi ký nên đã sử dụng cách nói Aた上でB để thể hiện điều đó.

Một lưu ý trong cách dùng này:

Cả hai hành động của vế A và B đều là hành động của con người. Ở đây có hàm ý của tư duy một cách logic, sắp xếp trình tự hành động cần thiết, sẽ rất thiếu tự nhiên khi điều đó xuất phát từ con vật.

Aた上にB

Aた上にB diễn tả ý nghĩa không chỉ có hành động A, nhưng “hơn nữa” còn có thêm B, nếu trong ý nghĩa tiêu cực bạn có thể hiểu “đã A rồi, lại còn B”. Trong bối cảnh một trạng thái hay sự việc nào đó xảy ra nhưng lại có một sự việc khác xảy ra tiếp theo gây ảnh hưởng thêm vào đó. Ví dụ:

昨日は雨が降った上に気温きおんも低ひくかったので、外に出る気がしなかった。

Hôm qua trời đã mưa, nhiệt độ còn thấp nữa, nên không dám ra ngoài.

Trở lại với ví dụ ban đầu, người B đang cố gắng khuyên người A nên điều tra thông tin về bệnh viện nào tốt trước, rồi sau đó hãy đi xét nghiệm. Như vậy sẽ hợp lý hơn, nên đáp án đúng sẽ là a.